Indigenous life systems and constitutional positivization in Latin America: overcoming legal political coloniality, struggles and common practices

Authors

  • Fernando Antonio de Carvalho Dantas Universidad Federal de Goiás (UFG)

DOI:

https://doi.org/10.46661/revintpensampolit.6115

Keywords:

Indigenous law, Latin American Constitutionalism, Liberation philosophy

Abstract

This article deals with the cultural and socio-political-juridical processes of the denial of the rights of Latin American Indigenous Peoples. Monist law as a Western cultural product destroyed lives, practices, institutionalities and differentiated thoughts, hegemonizing colonial cosmovisions and epistemes. Critical movements guided by the action of reflection unveiled these institutionalized violences, triggering processes of multicultural, pluricultural and plurinational constitutionalization that positiveized ways of being, knowing and acting in the community of the “pluriverses” indigenous life systems based on good living (sumak kawsay, suma qamaña and ñandereko). The New Latin American Constitutionalism recovers the democratic and liberating character of rights.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Anderson, B. (2000). Introdução. En: Balakrishnan G. (2000). Um mapa da questão nacional. Rio de Janeiro: Contraponto.

APIB. Articulação dos Povos Indígenas do Brasil. (2019). Disponível em: http://apib.info/apib/ e https://www.facebook.com/apiboficial/videos/1988965334706959/ . Acesso no dia 10 de outubro de 2019.

Ávila Santamaría, R. (2015). La utopia andina. In, BALDI, Cesar Augusto. Aprender desde o sul: novas constitucionalidades, pluralismo jurídico e plurinacionalidade - aprendendo desde o sul. Belo Horizonte: Editora Forum.

Bagni, S. (2017). Il popolo legislatori. Bolonia: Bolonia University Press.

Bercovici, G. (2015). La Constitution Brésilienne de 1988, les constitutions transformatrices et le nouveau constituctionalismo Latino-Américain. In, Herrera, C. M. (2015). Le constitucionnalisme latino-américain aujourd'hui: entre renouveau juridique et essor démocratique? Paris: Éditions Kimé.

https://doi.org/10.3917/kime.herre.2015.01.0115

Bergoglio, Jorge. Santo Padre Francisco. (2015) Carta Encíclica "Laudato Si" do Santo Padre Francisco sobre o cuidado da Casa Comum. Cidade do Vaticano. Disponível em: http://www.vatican.va/content/francesco/pt/encyclicals/documents/papa-francesco_20150524_enciclica-laudato-si.html

Caria, S. e Domínguez, R. (2016). Equador's Buen Vivir: a new ideology for development. Latin American perspectives, v. 43, n. 1, 18-33.

https://doi.org/10.1177/0094582X15611126

Carvalho Dantas, F. A. (2019). El Nuevo Constitucionalismo Latinoamericano como uma propuesta jurídica decolonial. In, Julios-Campuzano, A. (2019).

Constitucionalismo. Un modelo jurídico para la sociedad global. Pamplona, Editorial Aranzadi, S.A.U., 377-391.

Carvalho Dantas, F. A.; Estupiñan Achury L.; Martínez Dalmau, R. e Storini C. (2019). Derechos de la Naturaleza. Teoría, politica y práctica, Valéncia, Pireo.

Carvalho Dantas, F. A. (1996). O sujeito diferenciado: a noção de pessoa indígena no direito. Dissertação de Mestrado. Programa de Pós-graduação em Direito da UFPR.

Corte Interamericana de Direitos Humanos (CIDH). (2017). Opinião Consultiva OC-23/17, sobre o Meio Ambiente e os Direitos Humanos. Disponível em: https://www.corteidh.or.cr/sitios/libros/todos/docs/infografia-por.pdf . Consultado em 25/08/220.

Derani, C. (2017). Reflexões sobre o dia da comemoração da mãe terra nas Nações Unidas em 21 de abril de 2017. Abya Yala. Revista sobre o acesso à justiça e direitos nas Américas. v.1, n.2, abr./jul. 2017, 273-277.

https://doi.org/10.26512/abyayala.v1i2.7037

Devés-Valdés, E. (2017). Pensamiento periférico. Una tesis interpretativa global. Santiago: Ariadna Ediciones.

Duarte, L. F. D. e Giumbelli E. A. (1995). As concepções cristã e moderna da pessoa: paradoxos de uma continuidade. Anuário Antropológico/93. Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro, 77-78.

Dumont L. (1985). O Individualismo; uma perspectiva antropológica da Ideologia Moderna, Rio de Janeiro: Rocco.

Dussel, E. (1992). Método para una filosofía de la liberación. 2.a ed., México: Universidad de Guadalajara.

Dussel, E. (2007). Política de la liberación. Historia mundial y crítica. Madrid: Editorial Trotta.

Ferrando B. J. (1986). El Estado unitario, el Federal y el Estado Autonomico. Madrid: Tecnos.

Fornet Betancourt, R. (2019). Simposio Internacional: Ignácio Ellacuría, 30 aniversario de su martírio - Espiritualidad, saberes y universidad para la transformación social, Universidad Loyola de Sevilla.

Senent de Frutos, J. A. S. (2013). El Método de la Historicización de los Conceptos Normativos. In: Sánchez Rubio D. Senent de Frutos, J. A. S. (2013). Teoria Crítica del Derecho: nuevos horizontes. México, DF, Teoria Crítica del Derecho: nuevos horizontes.

Guattari F; Rolnik, S. (2005). Micropolíticas: cartografias do desejo. 7. ed. Petrópolis: Vozes.

Guimarães, F. A. M. (2013). A primeira missa no Brasil: uma análise. Disponível em: https://www.youtube.com/watch?v=Kda5dnHw1Js. Acesso em 5 de maio de 2021.

Haraway, D. (2019). Si dejamos de criticar, estamos muertos. Acessado em 15/09/2019 de: 1https://www.elperiodico.com/es/mas-periodico/20190914/donna-haraway-si-dejamos-de-criticar-estamos-muertos-7631428

Herrera Flores, J. (2004). Cultura y naturaleza: la construcción del imaginario ambiental bio(socio)diverso. Hileia. Revista de Direito Ambiental da Amazônia, Manaus, v. 1., n. 2, 80-89.

Hinkelammert F. J. (1983). As armas ideológicas da morte. São Paulo: Editora Paulinas.

Hinkelammert F. J. e Assmann H. (1989). A idolatria do mercado: ensaio sobre economia e teologia. Coleção Teologia e Libertação. Série V. Desafios da Vida em sociedade. São Paulo: Vozes.

Houtart, F. (2004). Los movimientos sociales y la construcción de un nuevo sujeto historico. Hiléia: Revista de direito ambiental da Amazônia, Ano 2, n. 3. Manaus: Universidade do Estado do Amazonas, 25-70.

Houtart, F. (2015). South/South collaboration for a post-capitalist paradigm. Disponible en: http://www.alainet.org/pt/node/102298. Acceso en 26 de marzo de 2015.

Huanacuni Mamani, F. (2015). Vivir bien, buen vivir: filosofía, políticas, estrategias y experiencias de los pueblos ancestrales. 6ª. Edición. La Paz: Instituto Internacional de Integración.

Grijalva Jiménez, A. (2013). Del presente se inventa el futuro: justicias indígenas y Estado en Ecuador. En, Sousa Santos, B. & Grijalva Jiménez, A. (Eds). (2013). Justicia indígena, plurinacionalidad e interculturalidad en Ecuador. Quito: Ediciones Abya-Yala.

Lacerda, R. F. (2014). Volveré, y Seré Millones: Contribuições Descoloniais dos Movimentos Indígenas Latino Americanos para a Superação do Mito do Estado-Nação. Tese de Doutorado. Programa de Pós-graduação em Direito da Universidade de Brasília.

Llasag Fernández, R. Constitucionalismo plurinacional desde los Sumak Kawsay y sus saberes. Quito: Huaponi Ediciones, 2018.

Magalhães, J. L. Q. (2012). O estado plurinacional e o direito internacional moderno, Curitiba, Juruá.

McLaren, P. (1977). Multiculturalismo Crítico. São Paulo: Editora Cortez.

Medici, A. M. (2016). Otro nomos. Teoría del Nuevo Constitucionalismo Latinoamericano. San Luis Posí: Editorial CENEJUS - UASLP.

Oliveira Moraes, G. (2018). Harmonia com a Natureza e direitos de Pachamama, Fortaleza, Edições UFC.

Pérez Villalobos, M. C. (2015). Constitucionalismo Latinoamericano y Derechos Indígenas. In, Garcia Herrera, M. A.; Asensi Sabater, J.; Ballaguer Callejón, F. (Coord.). (2015). Constitucionalismo crítico. Liber amicorum Carlos de Cabo Martín. Valencia: Triant lo Blanch.

Pisarello, G. (2011). Un largo termidor. La ofensiva del constitucionalismo antidemocrattico. Barcelona: Editorial Trotta.

Quijano, A. (2000). Colonialidad del Poder, Eurocentrismo y América Latina. En Edgardo Lander, comp. Colonialidad del Saber, Eurocentrismo y Ciencias Sociales. Buenos Aires: CLACSO-UNESCO.

Reinaga, F. (2006). Tesis índia. La Paz: Edición especial em homenaje a Fausto Reinaga em el centenário de su nacimiento (1906-2006). (mimeo).

Sánchez Rubio, D. (2015). (2015). Derechos humanos, no colonialidade y otras luchas por la dignidade: uma mirada parcial e sistuada. Campo Jurídico, vol. 3, n. 1, p. 181-213.

Sánchez Rubio, D. (2020). Materiales preliminares para un análisis crítico del poder constituyente, Revista Telemática de Filosofía del Derecho, n. 23, 47-77.

Sousa Santos, B. (2010). Refundación del estado en América Latina: perspectivas desde una epistemología del Sur. Lima: IIDS.

Sousa Santos, B. e Meneses, M. P. (Orgs.). (2009). Epistemologias do Sul. Coimbra: Almedina.

Souza Filho, C. F. M. (1999). O Renascer dos Povos Indígenas para o Direito. Curitiba: Juruá.

Susin, L. C. (2013). Revista Horizonte, Belo Horizonte, v. 11, n. 32, p. 1678-1691.

Tabanera García, N. (2016). Utopies i realitats. Els nous moviments indígenes à Amèrica Llatina. Afers. Fulls de recerca i pensament. Dossier Cultures de mobilització a Amèrica (segle XX). Catarroja, v. XXXI, n. 83, 37-51.

Torre Rangel, J. A. (2013). Revista Direito e Práxis, Vol. 4, n. 6, 129-163.

https://doi.org/10.12957/dep.2013.6869

Viciano Pastor, R.; Martínez Dalmau, R. (2015). Constitucionalismo de trasición y nuevo constitucionalismo latino-americano en el pensamento de Carlos de Cabo. In, Garcia Herrera, M. A.; Asensi Sabater, J.; Ballaguer Callejón, F. (Coord.). (2015). Constitucionalismo crítico. Liber amicorum Carlos de Cabo Martín. Valencia: Triant lo Blanch.

Walsh, C. (2015). Interculturalidad critica y pluralismo jurídico: reflexiones en torno a Brasil y Ecuador. In, Baldi, C. A. (2015). Aprender desde o sul: novas constitucionalidades, pluralismo jurídico e plurinacionalidade - aprendendo desde o sul. Belo Horizonte: Editora Forum.

Wolkmer, A. C. (2006). Pluralismo Jurídico. Fundamentos de una nueva cultura del Derecho, Sevilla, Ed. MAD.

Yrigoyen Fajardo, R. (2015). Pluralismo jurídico y jurisdicción indígena en el horizonte del constitucionalismo pluralista. In, BALDI, C. A. (2016). Aprender desde o sul: novas constitucionalidades, pluralismo jurídico e plurinacionalidade - aprendendo desde o sul. Belo Horizonte: Editora Forum.

Published

2022-01-28

How to Cite

de Carvalho Dantas, F. A. (2022). Indigenous life systems and constitutional positivization in Latin America: overcoming legal political coloniality, struggles and common practices. International Journal of Political Thought, 16, 25–40. https://doi.org/10.46661/revintpensampolit.6115

Issue

Section

Monográfico 1